FİİLLER
EKFİİL (EK EYLEM)
İsim soylu sözcüklerin yüklem olarak kullanılmasını sağlayan eklere denir. Dört şekli vardır. Bunlara –imek fiilleri de denir.
- a) Di’li geçmiş zaman şekli:
-Bugün hava güzeldi
-güzeldim, güzeldin, güzeldi, güzeldik, güzeldiniz, güzeldiler
- b) Miş’li geçmiş zaman şekli:
– Saçların umduğumdan da uzunmuş
– uzunmuşum, uzunmuşsun, uzunmuş, uzunmuşuz, uzunmuşsunuz, uzunmuşlar
- c) Şart şekli:
-Hava güzelse yürüyüş yaparız
-çalışkansam, çalışkansan, çalışkansa, çalışkansak, çalışkansanız, çalışkansalar
Not: Genellikle yan cümlenin yüklemi olurlar.
- d) Geniş Zaman Şekli:
-Bugün seni arayan kimdi?
-kimdim, kimdin, kimdir, kimdik, kimdiniz, kimdiler
*Ekfiilin geniş zaman şekli (-dir) çekimli fiillere gelerek kesinlik veya ihtimal anlamları bildirir. Buna aynı zamanda bildirme eki de denir . Örnek;
– Zil şimdiye çalmıştır (ihtimal)
– Otobüs kalkmıştır (ihtimal)
– Ders burada bitmiştir (kesinlik)
Alıştırmalar:
-Şu karşıdan gelen Ali (ekfiilin geniş zaman üçüncü şahıs şekli her zaman yazılmayabilir)
-Derslerine çok çalışırsan istediğini elde etmemen işten değil
-Ben inadına sevmişim be arkadaş
-Eskiden de çok çalışkandım
FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)
Fiillerden türeyerek isim, sıfat, ya da zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir.
– ölmek kaderde var bize üzüntü vermiyor
– Lakin vatandan ayrılışın ıstırabı zor.
1- İsim fiiller: -mak, -mek, -me, -ma, -ış, -iş, -uş, -üş ekleriyle yapılır.
Fiilden türeyerek isim görevinde kullanılan sözcüklerdir.
– gülmek, gülme, bakmak, bakma, yazma, yazış, geliş, gülüş
*İsim fiiller hal eklerini alabilirler
-Onun bakışları içimde anlayamadığım kıpırtılar oluşturma eğilimi gösteriyor.
-yaz – ma – y – a, oku – mak – tan, sev – mek – te
*Tamlamalarda tamlayan ya da tamlanan olabilirler
-Arkadaşımın görüşleri
-Okumanın faydası
-Giriş bölümü
*Cümlelerde öğe olarak kullanılabilirler
-Anlamak en güzel erdemdir.
-Yüzmek sevdiğim sporlardandır.
-Çocuk oynamayı ihmal etmemelidir.
-Senin gülüşünü beğendim.
*İsim fiiller bazen bir varlık olarak da kullanılabilirler
-kavurma, sarma, dondurma, kazma
*Bazen sıfat olurlar
-dolma kalem, dönme dolap, yazma eser
2-Sıfat Fiiller: -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş kısaca bu eklerle yapılır. Fiillerden türeyerek sıfat ya da isim görevinde kullanılırlar.
-gelen haber hepimizi üzdü.
-koşan çocuk, yıkılan ev, ağlayan göz, kırılan cam, kör olası göz, çıkacak can, kahrolası adam, öpülesi el,
– gelen adam yerine gelen (adlaşmış sıfat)
– tükenmez kalem, kırılmaz cam, yaramaz çocuk, utanmaz adam
– koşar adım, yazar kasa, bilir kişi, düşünür adam
– tanıdık adam, bildik kişi, okunmadık kitap, görülmedik ev, duyulmadık söz
– gelecek yıl, yapılacak iş, dövülecek adam, akacak kan, okunacak kitap
– geçmiş yıl, ermiş adam, eskimiş elbise, ezilmiş domates
NOT: – dık, -dik ve –ecek, -acak sıfat fiil ekleri kendilerinden sonra iyelik eki alarak gizlenebilirler. Bu sizleri şaşırtmasın.
-geçtiğimiz yol
-tanıdığımız adam
-duyduğumuz söz
-göreceğimiz günler
Not: Sıfat fiil eklerinde zaman söz konusudur
– gelen adam (şimdiki zaman anlamı taşıyor)
– Bilen konuşur (geniş zaman)
– Kör olası göz (gelecek zaman)
– Yazar kasa (geniş zaman)
Devamı için aşağıdan 2. sayfaya geçiş yapabilirsiniz.